مقاله بررسی مفهومی ارتباطات جمعی بر پایه تکنینک فیش برداری

عنوان مقاله: بررسی مفهومی ارتباطات جمعی

 

مقدمه:

ارتباطات از نظر لغوی واژه ایست عربی از باب افتعال که در فارسی به صورت مصدری به معنای پیوند و پیوستگی استعمال میشود.(معین محمد،1357،ص 19)

ادوین امری مفهوم ارتباط را در معنای عام اینچنین تعریف میکند:"ارتباط عبارت است از فن انتقال اطلاعات، افکار و رفتار های انسانی از یک شخص به شخصی دیگر به طور کلی هر فرد برای ایجاد ارتباط با دیگراو و انتقال پیامهای خود به ایشان از وسایل مختلف استفاده میکند.مثلا وقتی انسان با نگاه یا لبخند نشاط خود را به دیگری نشان میدهد ؛ یا هنگامی که که شخصی به شخص دیگر صبح بخیر میگوید و با بیان شفاهی دوستی و صمیمیت خود را به او نشان می دهد.به همین ترتیب موقعی که انسان به دیگری نامه مینویسد، با بیان کتبی مقصود خود را به او میرساند و با وی ارتباط برقرار میسازد."(معتمد نژاد کاظم، 1388، ص 36)

لاندبرگ،شراگ و لارسن، ارتباط را عبارت از انتقال معانی یا پیام از طریق نمادهایی چند میدانند.به نظر این سه دانشمند،نمادهایی چند به تاثیر یکدیگر میپردازند، در ارتباط با یکدیگر قرار گرفته اند.همین تعریف با کاربرد مفهوم پیام یا معنایی مشخص به جای نماد در تعریف زیر از ارتباط آمده است:

"ارتباط را میتوان جریانی دانست که در طی آن دو نفر یا بیشتر به تبادل افکار، نظرات، احساسات و عقاید خود میپردازند و از طریق بکار بردن پیامهایی که معنایش برای کلیه ی آنان یکسان است، به انجام این امر مبادرت میورزد."(رشید پور ابراهیم،1348، ص)

کلمه ارتباطات به صورت جمع در علوم ارتباطات به معنای مطالعه پیرامون ابزار و لوازم فنی این پدیده بکار میرود.حال انکه معنای این واژه به صورت منفرد بیانگر فرایندی ست که در آن پیام از پیام دهنده به پیام گیرنده منتقل میشود و به عبارت دیگر به گردش پیام بین فرستنده و گیرنده ی پیام مربوط میشود.(دادگران محمد،1389،ص15)

این مقاله در دو بخش زیر تهیه و گردآوری شده است:

1-     انواع ارتباطات

2-     وسایل ارتباط جمعی

 

بخش اول: انواع ارتباطات

1-1 ارتباط مستقیم : ارتباطی ست مستقیم و بدون واسطه بین انسان ها با یکدیگر.

گاه ارتباط فردبا فرد دیگر یا افراد دیگر بدون نیاز به فرد واسط یا فرد دیگر صورت میگیرد.در مواردی ارتباط بدون نیاز به وسایل یا ابزار واسط صورت میگیرد.گاه ارتباط مستقیم آن نوع ارتباطی ست که بدون نیاز به افراد واسط یا ابزار و وسایل واسط و هم نمادهای واسط یا حامل صورت میگیرد.(ارتباطات اشاره ای،بدنی،حرکتی و...)پس بطور روشن میتوان گفت : ارتباط انسان ها هرگز بطور مطلق بی واسطه نیست. چه همیشه واسطه ای خاص در جریان تحقق آن وجود دارد.پیچیدگی ارتباطات انسانی نیز تاحدی تابع همین واسطه هاست.در بسیاری از موارد برداشت نادرست از یک حامل(نظیر یک لغت یا مفهوم) به قطع ارتباط یا بروز دشواری هایی در آن منجر میشود.در اکثر موارد حرکات خاص بدن یا چهره معناهای نایکسانی در ذهن طرفین ارتباط متبادر میسازد و موجبات بروز سوء تفاهم را فراهم میسازد.

به عنوان مثال ملتی که در آن فلسفه ی رواقی وجود دارد و در برابر تالم، تحمل ضرورت اساسی تلقی میشود ، انسان ها در برابر فشار یا سختی علایمی نشان میدهند که دیگران را به تعجب و گاه عدم درک دیگری وامیدارند.مثال معروف آن رواقی حایز اهمیت که روزی پایش را در زیر شکنجه میفشردند.هر دم فشار بالا میرفت و شکنجه گران از سکوت او در تعجب به سر میبردند.ناگاه رواقی به آرامی سر برآورد و گفت:بیشتر از این فشار ندهید،میشکند و دقیقه ای بعد صدای شکست پا به گوش رسید.(ساروخانی باقر،1375، ص29)

1-2 ارتباط جهانی:ارتباطات را میتوان به دو نوع ملی و جهانی تقسیم کرد.با گسترش وسایل حمل و نقل و ابزار جهانی ارتباط جمعی، شاهد بسط ازتباطات بین المللی هستیم.از اینرو ارتباطات بین المللی از چهار دیدگاه و با در نظر گرفتن چهار نوع از وسایل و ابزار مطرح میشود:

الف)ابزار ارتباط جهانی نظیر تلفن،تلگراف،بی سیم،اینترنت و...

ب)ابزار ارتباطی که صورت فراملی گرفته اند نظیر تلویزیون اروپایی(Eurovision)

ج)وسایل ارتباط جمعی با انعکاس جهانی

د)ابزار یا وسایل حمل و نقل که حرکت یا جا به چایی انسان ها را در سطح جغرافیا فراهم میآورند.

پیدایی اقمار،رشد شبکه های حمل و نقل و گسترش ابزار الکترونیک در ارتباطات جهانی موجبات پیدایی نوعی فرهنگ جهانی را فراهم میآورند.امروزه بسیاری از واژگان در سطح جهانی کاربرد دارند.انواعی از غذاها در سطح چهانی با یک نام و یک شیوه طبخ صرف میشوند، البسه ی خاصی در جهان بکار میروند و... (ساروخانی باقر، 1375، ص 30)

ورود به عصر ارتباطات الکترونیک در اواخر قرن نوزدهم توانایی های انسان را برای غلبه بر موانع فیزیکی جهان از جهات مختلف آشکار کرده است.نقش فعالیت های ارتباطی با سیاست و اقتصاد ریشه در تاریخ بلندای جهان دارد.ارتباطات موجب فعالیت های اقتصادی مهمی چه در عرصه تولید و فروش سخت افزار و چه در قالب استخدام تکنیسین ها،هنرمندان،مدیران،کارمندان و فروشندگان و توزیع کنندگان دارد.

1-3ارتباط اجتماعی (در معنای خاص) :در معنای خاص به ارتباطی اطلاق میشود که موجبات انتقال معانی یا پیامهایی در بین جمعی را فراهم میسازند.پس ارتباط اجتماعی مستلزم وجود چند عنصر است :

*وجود بیش از یک نفر در جریان ارتباط از هر سو(فرستنده یا گیرنده)

*وجود نشان ها یا نمادهایی که حامل پیام هستند.در این میان زبان یکی از مهمترین ابزار ارتباط اجتماعی ست.لیکن نباید فراموش کرد که زبان با همه اهمیت آن نه تنها ابزار ارتباطی ست و نه کاملترین آن.زبان تنها وسیله ارتباطی نیست،چون در دنیای گسترده ی نمادها، یک علامت یا یک نگاه حاوی معنا است و ایجاد کننده ارتباط.زبان کاملترین وسیله نیز نیست،چون پیام های انسانی مخصوصا آن دسته از پیام ها که در چاچوب عواطف جای میگیرند چنان کیفی ، عمیق و پیچیده اند که هیچ کلامی یا سخنی یا زبانی را یارای گنجانیدن همه محتوای آنان نیست.پس زبان، ابزاری در ارتباط جمعی و جزئی از دنیای نمادهاست.لیکن در بسیاری از موارد ظرفی ست که گنجایش مظروفی غنی و سرشار به نام پیام انسانی را ندارد.

*کاربرد گسترده ی مجراها در انتقال پیام و ایجاد ارتباط اجتماعی یکی از ابعاد ارتباط مخصوصا در جامعه جدید است.هرچند مجراها در همه زمان ها وجود داشته اند اما پیدایی عصر ارتباطات با اختراع وسایل ارتباط جمعی نظیر رادیو و تلویزیون و مطبوعات تحقیق پذیر گشته است و در آن ارتباط از صورت مستقیم و چهره به چهره درآمد و صورت جمعی،همه جایی، با بردی بی سابقه یافت.

ژرژمیل در کتابش "زبان و ارتباط" چهار هدف برای ارتباط جمعی برمیشمارد : 1) یکسان تر کردن اطلاعات 2) یکسان تر کردن افکار عمومی 3) دگرگونی سلسله مراتب گروهی 4) اظهار و انتقال حالات عاطفی. اما باید این را گفت که اینان تنها اهداف ارتباط جمعی نیستند. ارتباط اجتماعی سرآغاز پیدایی و عامل اساسی در تداوم جامعه است ؛ با آن فرایند اجتماعی شدن تحقق پذیر است ؛ موجب پیدایی فرهنگ میگردد و انتقال را از نسلی به نسل دیگر میسر میسازد.(کازنو ژان، 1365، ص 333)

 

بخش دوم: وسایل ارتباط جمعی

2-1ویژگی های وسایل ارتباط جمعی : هر وسیله ارتباط جمعی اعم از روزنامه، رادیو، تلویزیون و ... باید در بین کهکشانی از داده های خبری و اطلاعاتی که دنیای امروز مشحون از آنان است،دست به گزینش بزند.چه،هرگز قادر نیست تمامی حوادث را منعکس کند.این امر بسیار مهم را هریک از صاحبنظران وسایل ارتباط جمعی با نامی میخوانند : برخی چون ویلبر شرام سخن از صافی ها میرانند،برخی دیگر مفهوم "گزینش" را بکار میبرند.اما از همه معروف تر تعبیر کورت لوین (Kurt Lewin) میباشد.او مفهوم دروازه بانان را برای این امر بکار میبرد.ویلبر شرام در تعریف این مفهوم چنین مینویسد : "دروازه بانان که در سرتاسر شبکه های خبری جای میگیرند شامل خبرنگارانند که باید تصمیم بگیرند در جریان یک دادگاه،یا یک حادثه ی خاص یا تظاهرات سیاسی کدام قسمت را متبلور سازند، کدام خبر را رها ساخته، کدامین را در مجرای وسیله ارتباطی جای دهند.همچنین دروازه بانان مولفین را نیز شامل میشود، زیرا آنان نیز باید تصمیم بگیرند از کدام موضوع یا فرد سخن بگویند یا کدامین دیدگاه از زندگی را مطرح کنند.تولید کنندگان وسایل ارتباط جمعی نیز باید تصمیم بگیرند از کدام تصوصر فیلم بگیرند. کتاب فروشان نیز باید تصمیم بگیرند کدام کتاب یا مرجع را درسی تلقی کنند.هر عامل یا کارگزار ارتباطی باید در بین انبوه خبر و اطلاعات برخی را برگزیند و در برابر مخاطب یا مخاطبین خود قرار دهد و یک واحد خبری بیش از همه بیش از همه با این واحد خبری سروکار دارد و بر اساس نحوه گزینش ساخت میپذیرد."(ساروخانی،1375،ص 65)

2-2 ساخت وسایل ارتباط جمعی : مفاهیمی چون ساخت یابی و ساخت زدایی و بطور کلی هرآنچه پیرامون مفهوم ساخت جای میگیرد از مهمترین مباحث در دانشهای انسانی و اجتماعی در دنیای جدید است.لسول در اثرش "ساخت و کارکرد ارتباط در جامعه" به ساخت پذیری ارتباطات و تشابه جامعه ی انسانی از این دیدگاه با دیگر موجودات اشارت دارد. به زعم او وسایل ارتباط جمعی مجموعه ای به هم پیوسته تشکیل میدهند و باهم تنسیقمیشوند.این مجموعه که با نام الگوی لسول معروف است دارای پنج عنصر است : کی/ چه میگوید/از کدام مجرا/با کی/ با کدام نتیجه. زیر ساختها یا ابزار تکنولوژیک ارتباط که مجموعه ای به هم پیوسته تشکیل میدهند و با نیرویی همساز عمل میکنند وبر جامعه انسانی اثراتی ویژه برجای میگذارند.روساخت ها یا عناصری غیر تکنولوژیک حاوی سازمان ها ، مقررات، اندیشه ها و افکار مرتبط با راتباطات که خود در رابطه ی تعاملی با زیرساخت قرار میگیرند. بدین معنی که هردو نوع ساخت ضمن تاثیر پذیری از یکدیگر،موثر بر یکدیگر نیز خواهند بود. در جریان ساخت پذیری ارتباط میتوان از پیدایی ساختهای جزئی و پاره ساخت ها نیز سخن گفت.بدین ممعنی که در چارچوب کلی مجموعه ساخت یافته و به هم پیوسته شاهد خانواده های کوچکتری هستیم که با یکدیگر ترکیب پیوسته تری دارند و به نوعی زیرمجموعه یا زیر ساخت را تشکیل می دهند.لسول با دیدگاهی متاثر از انداموش انگاری درصدد آن برآمده است نا جامعه جدید را همانند اورگانیسمی زنده تلقی نماید که در درون آن ارتباطات ساخت پذیرفته جریان میابد تا جامعه را در برابر انگیزه های خاجی قادر به پاسخگویی سازند.او در این باب می نویسد : " زمانی که جامعه جهانی را مورد بررسی قرار میدهیم و در آن فراینارتباط را به تحقیق میگذاریم به سه نوع متخصص برمیخوریم : اولین گروه به بررسی در باب محیط سیاسی پیرامون و دولت بعنوان یک کل میپردازد.گروه دیگر به تنظیم پاسخ دولت به محیط می اندیشد، گروه سوم برخی از الگوهای پاسخ را از پیران به جوانان منتقل میسازد. سیاستمداران در باب محیط طیرامون تخصص میابند (گروه اول) نویسندگان و گویندگان وسایل ارتباط پاسخ درونی را تنظیم میکنند(گروه دوم) مربیان و والدین مسئول انتقال میراث اجتماعی به نسل جوان هستند (گروه سوم) باید تمامی این گروه ها در یک مجموعه متشکل قرار بگیرند و تا شناخت و پاسخ هماهنگ شود.کل جامعه پیامی متشکل و همگن یابد و به طور کلی رابطه انسانها در خلال زمان نیز صورتی متفرق ، ناهماهنگ و تجزی یافته نداشته است.این امر را ساخت ارتباطی میخوانیم.(ساروخانی،1375، ص74)

2-3وظایف وسایل ارتباط جمعی : مهمترین نقش و وظیفه ی وسایل ارتباط جمعی، پیجویی و گردآوری اطلاعات در مورد حوادث و رویدادهای ملی و فراملی و انتقال آنها به عموم مردم بدون درنظرگرفتن سلسله مراتب گروهی ست.اما دانستن اینکه چه چیزی خبر محسوب میشود از دیدگاه دانشمندان علوم ارتباطات اجتماعی متفاوت است.برخی خبر را گزارشی فشرده و بازتابی دقیق از یک رویداد میدانند و شماری دیگر خبر را گزارشی مناسب برای بخش عمده ای از مردم جالب توجه است، تلقی میکنند.از میان وسایل ارتباط جمعی رادیو، تلویزیون مهمترین وسیله پخش خبر یا اطلاع در عصر ما محسوب میشود.این دو وسیله کوچک شدن کره زمین وایجاد همبستگی و نزدیکی میان ساکنان ان را فراهم آورده اند.تلویزیون از انجا که با اکثر حواس آدمی سروکار دارد بیشترین تاثیر احساسی ، عاطفی و از همه مهمتر اطلاعاتی را بر انسان میگذارد.تلویزیون در مدتی کوتاه اطلاعات مورد نیاز و خبر رویدادهای گوناگون را در دورافتاده ترین نقاط دنیا به طور دائم و مستقیم در اخبار گیرنده قرار میدهد.تلویزیون در نمایشی کردن و ارزش دادن به وقایع،مهارت خاصی دارد.لسول وظایف دیگری را برای وسایل ارتباط جمعی برمیگزیند که شامل : حراست از محیط - همبستگی بین اجزای جامعه در پاسخ به نیازهای محیطی - انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر.وسایل ارتباط جمعی به طور معمول با اوقات فراغت انسانها برخورد میکنند.از این رو در مواردی چنباید موجبات جدایی موقت از واقعیت،فراموشی لحظات دشوار زندگی، تمدد اعصاب و سرگرمی انسان ها را فراهم سازند.وسایل ارتباط جمعی چنانچه درست عمل کنند همچون مدرسه ای بزرگ بر تمامی حیات انسانی پرتو می افکنند.(دادگران،1389، ص 121)

 

نتیجـه گیـری : بطور کلی عوامل بیشماری در تاثیرگذاری وسایل ارتباط جمعی مطرح هستند که مهمترین آنها عبارتند از : 1)منبع پیام، 2)محتوای پیام، 3)ویژگی های پیامگیر، 4)محیط یا شرایط دریافت پیام.

با استفاده از رسانه های جمعی نوین و تلفیق آنها با روش های رسانه های جمعی سنتی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، میتوان امید فراوانی به حصول این هدفـــها در زمان مناسب داشت.در مجموع چنین میتوان نتیجه گیری کرد که نقش خبر رسانی وسایل ارتباط جمعی،نوعی ایجاد ارتباط با جامعه خودی و بیگانه است.این امر،باعث از میان بردن انزوای افراد میشود و احساس مشترک و همدردی با جامعه را در آنها احیاء میکند که در نهایت به ایجاد همبستگی میان افراد به صورت یک ملت و یاری کردن به آنها به منظور تعیین هویت ملی و فردی خویش می انجامد.

 

فهرست منـابـع :

بیضایی(بهرام)، آشوری(داریوش)،نمایش در چین،تهران،انتشارات امیرکبیر،1349

ساروخانی(باقر)،جامعه شناسی ارتباطات،تهران،انتشارات اطلاعات،1375

جنتی عطایی(ابوالقاسم)،تاریخ تئاتر در جهان،تهران،شرکت سهامی اقبال، 1377

دادگران(محمد)،مبانی ارتباطات اجتماعی،تهران،انتشارات فیروزه،1389

رحیمی(علی)،علوم ارتباطات اجتماعی،تهران،انتشارات شهاب الدین،1387

رشید پور(ابراهیم)،وسایل ارتباط جمعی و رشد ملی، تهران، انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی،1348

کازنو(ژان)،جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی،نرجمه باقرساروخانی،منوچهرمحسنی، تهران انتشارات اطلاعات، 1365

معین(محمد)، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیرکبیر،جلد اول، 1357

معتمدنژاد(کاظم)،وسایل ارتباط جمعی، تهران،انتشارات دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی، جلد یکم، 1388